Chronische stress heeft een negatieve invloed op je gezondheid. Niet enkel mentale stress is daarbij een oorzaak. Ook ongezonde voeding, een verstoord slaapritme, overdreven sportprestaties, infecties, fijn stof in de omgeving en toxische stoffen zoals pesticiden spelen een rol. De oorzaken en stressoren zijn divers, maar een lichaam zal altijd op een gelijkaardige manier reageren. Deze reactie is complex, maar wel meetbaar.
Wanneer ons lichaam reageert op stress, treden het hormoon cortisol en het orthosympatisch zenuwstelsel in actie. Daar waar het orthosympatisch systeem onmiddellijk reageert, zal cortisol trager werken. Het hormoon kent namelijk geen fight or flight-respons, maar maakt deel uit van het HPA-assysteem. HPA staat voor Hypothalamic-Pituitary Adrenal. Het is de connectie tussen de hypothalamus (cortisol release hormoon of CRH), hypofyse (ACTH) en bijnier (cortisol).
Dat klinkt complex, maar die as regelt zichzelf volgens een mechanisme van negatieve feedback. Bij hoge cortisolwaarden in ons lichaam, stopt de werking via de hypothalamus in onze hersenen. Dat remt de hypofyse en dus ook de productie van cortisol af.
Het gevaar van hypercortisolisme
Wordt een lichaam blootgesteld aan chronische stress dan wordt het zelfregulerend vermogen van de HPA-as verstoord. Hogere cortisolniveaus blijven dan circuleren. Dit noemt hypercortisolisme en staat in verband met klachten zoals metabole en hormonale storingen, neurologische klachten, je onevenwichtig voelen en een verhoogde vatbaarheid voor infecties.
Cortisol migreert vrij doorheen de barrière tussen bloed en hersen. De verhoogde concentraties van het hormoon werken neurotoxisch. Het doet de hersenmassa afnemen en kan het geheugen aantasten. Onderzoek toont aan dat vrouwen hierdoor vaker getroffen worden dan mannen, zelfs wanneer zich geen duidelijke symptomen manifesteren. Bovendien kunnen hogere cortisol concentraties de cellen in de hersenen aantasten. Dat kan leiden tot neuro-inflammatie. Daarom kan hypercortisolisme in verband gebracht worden met zowel neurotoxische als neuro-inflammatoire effecten.
Stressdruk vs. stressweerstand
Het is dus belangrijk om je toestand van hypercortisolisme tijdig te laten controleren. Dat kan onder meer met de Stress Check van Fidlab. Deze test meet het cortisolprofiel in speeksel op 5 tijdstippen van de dag. Dit laat toe een inschatting te maken van de stressdruk op basis van biomarkers. In combinatie met een DHEA-S-meting in het bloed bepalen we zo ook de stressweerstand.
Een verhoogde stressdruk en een verlaagde stressweerstand wordt beschouwd als een belangrijke risicofactor voor de ontwikkeling van neurotoxische en neuro-inflammatoire effecten van hypercortisolisme.
Podcast Gekke Genen
Wil je meer weten? Luister naar de podcast #3. Wanneer wordt stress ongezond? We leggen uit hoe het systeem uit balans geraakt en kan leiden tot gezondheidsklachten, hoe dit proces verloopt, hoe je het kan meten en wanneer het tijd is om in te grijpen.
Referenties
- Echouffo-Tcheugui JB, Conner SC, Himali JJ, Maillard P, DeCarli CS, Beiser AS, Vasan RS, Seshadri S. Circulating cortisol and cognitive and structural brain measures: The Framingham Heart Study. Neurology. 2018 Nov 20;91(21):e1961-e1970.
- Herman JP, McKlveen JM, Ghosal S, Kopp B, Wulsin A, Makinson R, Scheimann J, Myers B. Regulation of the Hypothalamic-Pituitary-Adrenocortical Stress Response. Compr Physiol. 2016 Mar 15;6(2):603-21.
- Spencer RL, Deak T. A users guide to HPA axis research. Physiol Behav. 2017 Sep 1;178:43-65.
- Merkulov VM, Merkulova TI, Bondar NP. Mechanisms of Brain Glucocorticoid Resistance in Stress-Induced Psychopathologies. Biochemistry (Mosc). 2017 Mar;82(3):351-365.
- Chrousos GP, Kino T, Charmandari E. Evaluation of the hypothalamic-pituitary-adrenal axis function in childhood and adolescence. Neuroimmunomodulation. 2009;16(5):272-83.