Depressie: ook een lifestyle aandoening

Neurobiologisch onderzoek toont aan dat depressie complexer is dan een storing in de serotonine hormoonhuishouding. Net zoals bij veel andere chronische aandoeningen ligt een ongezonde levensstijl vermoedelijk mee aan de basis van depressie. Om deze ernstige aandoening doeltreffender te behandelen, groeit dan ook de aandacht voor leefstijldiagnostiek en het belang van leefstijlaanpassingen.

Depressie is een ernstige aandoening. Je kan zo goed als geen geluksgevoel meer ervaren. Daarnaast kunnen bij personen met een depressie ook andere gezondheidsproblemen optreden, zoals slaapstoornissen, een verhoogde risico op cardiovasculaire aandoeningen en diabetes, en een zeer hoog risico op zelfdoding. Ongeveer 60 % van alle zelfdodingen worden vastgesteld bij mensen met een depressie. De aandoening doet de gemiddelde levensverwachting dan ook met 25 tot 30 jaar dalen.

In de jaren ‘70 leefde de overtuiging dat depressie veroorzaakt werd door een te lage concentratie van serotonine in bepaalde delen van de hersenen. Serotonine is een neurotransmitter die instaat voor de communicatie tussen neuronen die een rol spelen bij het regelen van onze gevoelens.

Fluoxetine (beter gekend als Prozac) werd als eerste SSRI op de markt gebracht in 1986. Een SSRI remt de heropname af van serotonine in de communicatieverbinding tussen twee neuronen. Hierdoor blijft de concentratie van serotonine hoog zodat neuronen beter met elkaar communiceren. Fluoxetine en andere SSRI’s worden ook vandaag nog massaal ingezet bij de behandeling van depressie, obsessief compulsief gedrag (OCD), post-traumatische stress aandoeningen (PTSD) en paniekaanvallen. In de media wordt serotonine vaak zelfs foutief het gelukshormoon genoemd.

Onderzoek wijst uit dat niet iedere depressie behandeld kan worden met SSRI’s. Naar schatting reageert 1 op 3 patiënten niet of onvoldoende op deze medicatie. Sommige studies rapporteren zelfs dat het effect van SSRI’s niet beter zou zijn dan na een behandeling met placebo’s.

Recent neurobiologisch onderzoek toont aan dat serotonine vermoedelijk maar een deel van het probleem is. Bepaalde genetische factoren spelen ook mee. Uit dat onderzoek bleek ook dat:

• verlaagde serotonine concentraties in de hersenen niet altijd tot depressie leiden.

• niet op serotonine gebaseerde behandelingen van depressie die niet op serotonine gebaseerd zijn ook doeltreffend zijn. Denk maar aan psychotherapie.

• SSRI’s hun werk al doen binnen het uur na inname. Terwijl het na de start van een behandeling toch 3 tot 4 weken duurt alvorens een effect van de medicatie meetbaar wordt.

Het recent onderzoek beschrijft 2 andere mechanismen die depressie veroorzaken. Die worden sterk beïnvloed door de leefstijl van een persoon. Hierdoor groeit de overtuiging dat depressie gekoppeld is aan ongezond gedrag, meer bepaald door een combinatie van hypercortisolisme en neuro-inflammatie.

Een eerste mechanisme is hypercortisolisme door de ontregeling van de hypothalamus-hypofyse-bijnier (HPA-as) door chronische stress. Chronisch verhoogde concentraties van cortisol of stress hebben een neurotoxisch effect op de hersenen. Deze ontregeling verklaart ook de slaapproblemen bij personen met een depressie.

Het tweede systeem is neuro-inflammatie door systemische chronische inflammatie (SCI). De meest voorkomende oorzaken hiervan zijn (ernstige) infecties zoals herpes, EBV, chlamydia of COVID-19, of insulineresistentie.

Luister naar de Gekke Genen podcast #10: Een andere kijk op depressie. Je komt te weten hoe neuro-inflammatie, een storing in het stressresponssysteem en genetica tot verschillende vormen van depressie kunnen leiden. We hebben het over de werking serotonine in de hersenen en hoe dit inzicht de behandeling zal beïnvloeden.