Heb je last van chronische vermoeidheid, gewrichtspijn, of een aanhoudend gevoel van lusteloosheid? Misschien ligt laaggradige ontsteking, of inflammatie, aan de basis van jouw klachten. Deze subtiele maar aanhoudende ontstekingsprocessen worden steeds vaker in verband gebracht met veelvoorkomende gezondheidsproblemen zoals diabetes type 2, hart- en vaatziekten, depressie en zelfs auto-immuunziekten.
In dit artikel nemen we je mee in wat laaggradige ontsteking precies is, hoe je het kunt herkennen en wat je kan doen om klachten te verminderen.
Wat is laaggradige ontsteking
Ons immuunsysteem speelt een cruciale rol in de bescherming tegen infecties en verwondingen. Bij een acute ontsteking, zoals bij een wond of griep, reageert het lichaam snel en zichtbaar. Denk aan zwelling, roodheid of koorts. Laaggradige ontsteking daarentegen is veel subtieler. Het immuunsysteem blijft langdurig geactiveerd, vaak zonder duidelijke symptomen. Toch richt het op de lange termijn schade aan, omdat het lichaam continu in een soort ‘vechtmodus’ blijft.
Je kunt laaggradige ontsteking zien als een soort interne rook: niet altijd zichtbaar, maar wel een waarschuwing voor een sluimerend vuur. Als gevolg hiervan kunnen er op korte termijn diverse klachten optreden die vaak onschuldig lijken. Denk bijvoorbeeld aan een constant gevoel van vermoeidheid, een verminderde weerstand of stemmingswisselingen. De impact op lange termijn kan veel groter zijn.
Herken de symptomen van laaggradige ontsteking
De tekenen van laaggradige ontsteking zijn vaak aspecifiek, wat betekent dat ze gemakkelijk over het hoofd worden gezien of worden toegeschreven aan andere oorzaken. Veel mensen ervaren bijvoorbeeld:
Chronische vermoeidheid, zelfs na een goede nachtrust
Gewichtstoename of moeite met gewichtsverlies (vooral rond de buik) ondanks gezonde leefgewoonten
Gewrichts- of spierpijn zonder duidelijke oorzaak
Stemmingswisselingen, concentratieproblemen of ‘brain fog’
Gevoeligheid voor infecties
Huidproblemen zoals acne, eczeem of een doffe teint
Spijsverteringsklachten zoals een opgeblazen gevoel of een wisselende stoelgang
Omdat deze klachten vaak mild beginnen, worden ze gemakkelijk afgedaan als ‘gewoon ouder worden’ of ‘stress’. Een bloedtest kan helpen om de aanwezigheid van subtiele ontstekingsmarkers vast te stellen.
Oorzaken van laaggradige ontsteking
Laaggradige ontsteking wordt vaak veroorzaakt door een combinatie van slechte leefstijlgewoonten en externe invloeden. Deze ontregelingen worden veroorzaakt door diverse factoren die het immuunsysteem overmatig activeren en langdurig in een staat van waakzaamheid houden. De belangrijkste triggers kunnen zijn:
Ongezonde voeding
Het consumeren van sterk bewerkte voeding, rijk aan suikers, transvetten en additieven, kan het lichaam voortdurend prikkelen. Deze voedingsmiddelen verhogen ontstekingswaarden door overbelasting van het immuunsysteem en de aanmaak van ontstekingsbevorderende stoffen.
Tekort aan essentiële voedingsstoffen
Een gebrek aan nutriënten zoals vitamine D, omega-3 vetzuren, en antioxidanten maakt het lichaam minder weerbaar tegen oxidatieve stress en ontstekingsprocessen.
Chronische stress en mentale belasting
Langdurige stress activeert de hypothalamus-hypofyse-bijnier-as (HPA-as) en leidt tot verhoogde cortisolniveaus. Dit verstoort het evenwicht in het immuunsysteem, waardoor ontstekingsreacties eerder worden geactiveerd.
Verstoorde darmgezondheid
Een disbalans in de darmflora (dysbiose) en een beschadigde darmwand (leaky gut) kunnen leiden tot het lekken van schadelijke stoffen in de bloedbaan. Dit triggert een continue verhoogde immuunactiviteit en kan laaggradige ontsteking veroorzaken.
Omgevingsfactoren
Blootstelling aan schadelijke stoffen, zoals luchtvervuiling, chemicaliën en tabaksrook, verhoogt oxidatieve stress in het lichaam. Deze vorm van stress draagt direct bij aan ontstekingsprocessen, door een te veel aan vrije radicalen en een tekort aan antioxidanten die de reactie neutraliseren.
Overgewicht en visceraal vet
Buikvet is niet slechts een opslagplaats van 'energie', maar werkt ook als een actief orgaan dat ontstekingsbevorderende stoffen (cytokines) uitscheidt. Dit versterkt ontstekingen op systemisch niveau.
Slaaptekort
Een gebrek aan slaap verstoort de herstelfuncties van het lichaam en verhoogt de aanmaak van ontstekingsbevorderende stoffen.
Tips om laaggradige ontsteking te verminderen
Hoewel medische begeleiding nuttig en noodzakelijk kan zijn, kan je zelf veel doen om laaggradige ontstekingen onder controle te krijgen:
- Volg een ontstekingsremmend dieet
Kies voor voeding rijk aan antioxidanten, zoals blauwe bessen, pure cacao, avocado’s, spinazie, broccoli en spruitjes.
Voeg kruiden toe zoals kurkuma, gember en knoflook, die ontstekingsremmende eigenschappen hebben.
Eet vette vis zoals zalm of makreel.
Vermijd suiker, geraffineerde koolhydraten en transvetten.
- Zorg voor voldoende beweging
Matige inspanning, zoals wandelen, zwemmen of yoga, verlaagt ontstekingswaarden en ondersteunt het immuunsysteem.
- Ondersteun je darmgezondheid
Eet zeker voldoende vezels en gefermenteerde voedingsmiddelen zoals kimchi, zuurkool en yoghurt of kefir.
Overweeg prebiotica, zoals knoflook en ui, om je darmflora te voeden.
- Beperk stress
Gebruik mindfulness, meditatie of ademhalingstechnieken om je stressniveau te verlagen en je cortisolspiegels te stabiliseren.
- Slaap voldoende
Slaap is cruciaal voor herstel. Streef naar een consistente nachtrust van 7-9 uur per nacht.
- Hydrateer en detox
Drink voldoende water om afvalstoffen af te voeren en ondersteun je lever met natuurlijke detoxmiddelen zoals citroenwater en groene thee.
- Beperk blootstelling aan schadelijke stoffen
Rook niet, beperk alcohol en kies voor natuurlijke producten waar mogelijk om de belasting op je lichaam te verminderen.
Soms kan suppletie uitweg bieden. Omega-3, bekend onder de vorm DHA en EPA, speelt een essentiële rol in het beëindigen van ontstekingsreacties. Veel mensen nemen helaas te weinig natuurlijke omega 3-vetzuren in, mede door de sterke afname van visconsumptie. In dit artikel lees je zelfs dat het gebruik van omega-3 vetzuren wordt aanbevolen voor kankerpatiënten vanwege hun ontstekingsremmende eigenschappen.
Daarnaast heeft onderzoek aangetoond dat voldoende vitamine D een belangrijke rol speelt in verschillende immuunreacties, waaronder COVID, MS en darmkanker. Het is bekend dat de immuuncellen (Treg-cellen) die verantwoordelijk zijn voor het onderdrukken van de immuunrespons vitamine D nodig hebben om efficiënt te werken. Een grootschalig Amerikaanse studie laat zien dat vitamine-D-suppletie het ontwikkelen van een auto-immuunziekte tot wel 22% kan verlagen.
Factoren die bijdragen aan ontstekingen in je lichaam
Je lichaam is een complexe machine. Naast de directe oorzaken zijn er bijkomende factoren die laaggradige ontsteking kunnen verergeren of in stand houden. Deze factoren beïnvloeden de onderliggende biologische systemen en processen in je lichaam:
- Hormonale disbalans en de impact van stress
Langdurige stress kan ervoor zorgen dat je lichaam te veel cortisol aanmaakt, een stresshormoon dat je immuunsysteem kan ontregelen. Dit zet de deur open voor ontstekingen. Heb je daarnaast een trage schildklier (hypothyreoïdie), dan kan dit je stofwisseling vertragen en ontstekingsprocessen bevorderen.
- Oxidatieve stress: als je cellen schade lopen
Elke dag produceert je lichaam vrije radicalen, die schade aan cellen veroorzaken als ze niet effectief worden geneutraliseerd door antioxidanten. Langdurige oxidatieve stress door factoren zoals alcoholgebruik, bepaalde medicijnen of leververvetting (NAFLD) maken het probleem erger.
- Voeding: tekorten die ontstekingen uitlokken
Wat je eet, heeft grote invloed op je gezondheid. Tekorten aan essentiële voedingsstoffen, zoals vitamine D, magnesium of omega-3-vetzuren, worden in verband gebracht met verhoogde ontstekingswaarden. Ook een verhoogd homocysteïnegehalte door een tekort aan vitamine B12 of foliumzuur kan laaggradige ontsteking bevorderen.
- Darmgezondheid: het belang van een gezond microbioom
Je darmen zijn de sleutel tot je gezondheid. Een verstoorde darmflora (dysbiose) of een lekkende darmwand (leaky gut) kan leiden tot systemische ontstekingen. Het immuunsysteem wordt voortdurend geprikkeld door schadelijke stoffen die via de darmen in de bloedbaan terechtkomen. Het versterken van je darmmicrobioom door goede voeding en probiotica kan een wereld van verschil maken.
- Metabool syndroom: de gevaren van buikvet en insulineresistentie
Wist je dat overmatig vet rond je buik actief ontstekingsbevorderende stoffen afgeeft? Dit viscerale vet produceert de cytokines die ontstekingen stimuleren. Daarnaast verhoogt insulineresistentie – een aandoening waarbij je lichaam minder gevoelig wordt voor insuline – indirect de ontstekingsmarkers in je bloed. De combinatie van buikvet en een verhoogde bloedsuikerspiegel zorgt voor een cyclus van chronische ontstekingen. Door een gezonde leefstijl kun je dit proces omkeren.
- Chronische infecties en allergieën: onzichtbare triggers
Sommige infecties blijven lang in je lichaam aanwezig zonder dat je het merkt, zoals het Epstein-Barr-virus of tandvleesontstekingen. Deze latente infecties activeren het immuunsysteem constant. Ook allergieën, zoals voedselintoleranties of omgevingsallergieën kunnen een continue ontstekingsreactie uitlokken.
- Hart- en vaatziekten: ontstekingen in je bloedvaten
Je bloedvaten zijn bijzonder gevoelig voor ontstekingen. Chronische ontsteking speelt een belangrijke rol bij het ontstaan van atherosclerose, waarbij plaques zich vormen in je bloedvaten. Een slechte balans van cholesterol en triglyceriden kan deze ontstekingsreacties in de vaatwanden nog verder verergeren.
Hoe testen op laaggradige ontsteking
Laaggradige ontstekingen vormen een stille bedreiging, maar zijn goed te beheersen met de juiste inzichten en een gerichte aanpak. De Health Check van Fidlab analyseert de belangrijke ontstekingsmarkers en geeft een nauwkeurig beeld van je ontstekingsniveau, zodat je samen met je arts of therapeut een persoonlijk plan kunt opstellen.
Door bewust met voeding, beweging, stress en omgevingsfactoren om te gaan, kun je je gezondheid beschermen en chronische klachten verminderen.
Op zoek naar wetenschappelijk onderbouwd en correct leefstijladvies?
Laat ons betrouwbaar en educatief gezondheidskanaal @fidlife.insights je inspireren!
Artsen, specialisten en health influencers delen hun beste tips en adviezen om je leefstijl te optimaliseren. Leer meer over gezonde voeding, beweging, slaap en stressmanagement.
Fidlab is de naam van het medisch labo gespecialiseerd in preventie en leefstijlgeneeskunde en is een divisie van Medisch labo Medina en Centrum voor Medische Analyse.